نوشابه یکی از نوشیدنی‌های بسیار پر طرفدار می باشد که امروزه جایگاه ویژه در خوراک انسان ها پیدا کرده است. در این میان کوکا کولا از جمله نوشیدنی هایی است که به علت مزه تند و تیزی که دارد مورد علاقه بسیاری از افراد است. اما آیا می دانید این مزه تند و تیز از چه چیزی ناشی می شود؟ بله درست حدس زدید این موضوع به دلیل وجود ترکیبی به نام اسید فسفریک در نوشابه است. در این مقاله می خواهیم با نقش اسید فسفریک در نوشابه که یک نوشیدنی پر طرفدار است بیشتر آشنا شویم، پس با ما همراه باشید.

تاریخچه کوکا کولا

سال ۱۸۸۶ در آتلانتای جورجیا بود که یک داروساز به نام جان پمبرتون به این فکر افتاد نوشیدنی ای بسازد که هم طراوت بخش و هم نشاط آور باشد. بنابراین شروع به جستجو در بنادر جورجیا کرد و پس از تحقیقات بسیار به نوشیدنی کوکا کولا رسید. برخی می گویند که حتی فرزندان خود او نیز مواد اولیه دستور نوشیدنی را نمی دانستند. دیگران می گویند که او مقادیر زیادی از مواد مختلف و غیر قابل مصرف را سفارش می داد تا رقبای خود را گیج کند.

چیزی که ما می دانیم این است که یک روز، جان پمبرتون، در یک کتری برنجی سه پایه، سرانجام دستور نوشیدنی کاملی را خلق کرد. البته مواد آن را در کنار هر بطری کوکاکولا می توان یافت. اما چیزی که پیدا نمی‌کنید، دستور پخت مخفی است. ترکیبی دقیق از مواد تشکیل دهنده و عصاره سبزیجات از سراسر جهان که تا به امروز معروف ترین فرمول مخفی جهان باقی مانده است.

نوشابه از چه چیزهایی ساخته شده است؟

می خواهیم بدانیم چه چیزهایی در یک نوشابه کوکا کولا وجود دارد. آنچه که از محتویات نوشابه می دانیم شامل مواد زیر است:

• آب برای ایجاد آبرسانی و طراوت نوشیدنی
• شکر برای ایجاد مزه شیرین
• شیرین کننده های کم کالری یا بدون کالری
• کارامل برای ایجاد رنگ کاراملی
• طعم دهنده های طبیعی
• کافئین برای ایجاد مزه تلخ
• اسید فسفریک برای ایجاد مزه تند و تیز
• دی اکسید کربن برای گاز دار شدن نوشیدنی

آب

همه نوشیدنی ها، از جمله آنهایی که حاوی کافئین هستند، هیدراته می شوند. نوشیدنی‌های گازدار، چه معمولی و چه کم کالری، حاوی بین 85 تا 99 درصد آب هستند که انتخاب‌های مناسبی برای رفع نیاز آب بدن شما هستند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که مصرف انواع نوشیدنی‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا به میزان کافی مایعات دریافت کنند و بنابراین آبرسانی مناسب بدن را افزایش می‌دهند.

شکر

شکر شیرینی کوکاکولا را فراهم می کند و به دلیل طعم لذیذی که دارد وجود آن در نوشیدنی ها بسیار مهم است. اکثر شکری که در نوشابه استفاده می شود مربوط به چغندر و مقداری نیز مربوط به نیشکر است که با نام ساکارز نیز شناخته می شود. هر ۲۵۰ میلی لیتر نوشابه حاوی ۲۷ گرم یا معادل ۴ تا ۵ قاشق چایخوری شکر است.

شیرین کننده ها

استفاده از شیرین کننده های کم کالری و بدون کالری در نوشابه های کوکاکولا نیز بسیار رایج است. شیرین کننده هایی مانند آسه سولفام پتاسیم،‌ آسپارتام،‌ سیکلامات، ساخارین و ساکرالوز انواعی از شیرین کننده های مصنوعی هستند که در تولید نوشابه ها استفاده می شوند.

دی اکسید کربن

کیفیت درخشان متمایز و اثر حباب‌زایی کوکاکولا وقتی در لیوان ریخته می‌شود از دی‌اکسید کربن ناشی می‌شود گازی طبیعی که تحت فشار زیاد به داخل مایع دمیده می‌شود. آب‌های گازدار طبیعی قرن‌هاست که مصرف می‌شدند، اما در نیمه قرن نوزدهم بود که فرآیند کربناته‌سازی تجاری شد و نوشیدنی‌های گازدار در سرتاسر جهان ظاهر شدند. آب گازدار جذابیت بسیاری از نوشیدنی ها را افزایش می دهد و به احساس تشنگی و احساس خوشایند نوشابه ها و آب های معدنی می افزاید.

نقش اسید فسفریک در نوشابه

فسفر یک ماده معدنی است که به طور طبیعی در طبیعت یافت می شود و نقش مهمی در نحوه دریافت انرژی بدن ما دارد. این ماده جزء اصلی استخوان ها و دندان ها است. اسید فسفریک که ترکیب حاوی فسفر است برای افزودن طعم تند به برخی کولاها استفاده می شود. شما می توانید فسفر را در شیر، پنیر، گوشت، نان، سبوس، غلات صبحانه، تخم مرغ، آجیل، ماهی، آب میوه، نوشیدنی های حاوی سویا، نوشابه های گازدار، نوشابه های کم کالری و نوشیدنی های ورزشی پیدا کنید.

دلایل مختلفی برای افزودن این ماده به نوشابه وجود دارد. این ماده به ایجاد بافت یکدست و یکپارچه نوشابه کمک می کند و از رشد باکتری ها در آن جلوگیری می کند و در واقع می توان آن را یک ماده نگهدارنده نامید. از طرفی می تواند باعث ایجاد طعم و عطر خاصی در نوشابه شود به طوریکه می توان گفت طعم تند و تیز نوشابه از این ماده ناشی می شود. یکی دیگر از دلایل استفاده از این ماده در نوشابه ها، توانایی آن در کنترل و کاهش رشد قالب و تکثیر باکتری ها است. به علت استفاده از شکر نوشابه ها، طعم شیرین ایجاد می شود و برای ایجاد طعم مطبوع ترش و شیرین این ماده را به آن اضافه می کند.

آیا وجود اسید فسفریک در نوشابه خطرناک است؟

سازمان بهداشت جهانی بریتانیا میزان مصرف مواد مغذی مرجع خود را برای فسفر 550 میلی‌گرم در روز برای بزرگسالان تعیین کرده است، و مؤسسه پزشکی ایالات متحده مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه شده برای فسفر را 700 میلی‌گرم در روز برای همه بزرگسالان بالای 18 سال، از جمله زنان باردار و شیرده، تعیین کرده است.

بهتر است که هربار پس از اتمام نوشیدنی خود،‌ از مسواک بزنید. چرا که اسیدیته آن می‌ تواند به مینای دندان آسیب برساند. استفاده زیاد و طولانی مدت می تواند مشکلاتی مانند سنگ کلیه، پوسیدگی دندان، پوکی استخوان و تسریع در پیری را به همراه داشته باشد.

میزان اسید فسفریک در نوشابه

اسید فسفریک و نمک های آن 25 درصد از کل اسید مورد استفاده در صنایع غذایی را تشکیل می دهند. کاربرد اصلی اسید فسفریک در صنعت غذایی در نوشابه، به ویژه نوشابه های کولا و آبجو است. اسید فسفریک به عنوان یک ماده اسیدی عمل می کند و طعم تارت مانند خاصی را برای طعم این محصولات فراهم می کند. در سال ۱۹۱۹ شخصی به نام هاروی وایلی،‌ مقادیر مواد افزودنی موجود در نوشابه را بیان کرد و طبق این منبع، میزان اسید فسفریک در نوشابه ۰/۲۶ تا ۰/۳ درصد است. در جدول زیر مقدار مواد افزودنی نوشابه کوکا کولا از جمله میزان فسفریک اسید آورده شده است:

مواد افزودنی	مقدار
اسید فسفریک (درصد وزنی)	۰/۲۶-۰/۳۰
کافئین (دانه/ یک اونس مایع)	۰/۹۲-۱۳۰
شکر (درصد)	۴۸/۸۶-۵۸
الکل (درصد حجمی)	۰/۹-۱/۲۷
آب (درصد)	۳۴-۴۱
کارامل-گلیسیرین-عصاره لیمو-اسانس	متفاوت

اندازه گیری اسید فسفریک در نوشابه

برای اندازه گیری مقدار H₃PO₄ در کوکاکولا از روش پی اچ متری باید استفاده کرد. از آنجاییکه کوکاکولا علاوه بر H₃PO₄ حاوی H₂CO₃ است که می تواند بر روی PH تاثیر بگذارد و نتایج اشتباهی را برای این آزمایشگاه به همراه داشته باشد. بنابراین ابتدا باید کولا را گرم کنید تا واکنش زیر اتفاق بیفتد:

H₂CO₃(aq) → CO₂(g) + H₂O(l)

برای این کار، تقریباً 100 میلی لیتر کولا را در یک ارلن بریزید. سطح مایع اولیه را علامت بزنید و روی فلاسک را با یک شیشه ساعت بپوشانید. کولا را  زیر نقطه جوش، برای تقریبا 20 دقیقه گرم کنید تا CO₂ از کولا خارج شود. بعد از 20 دقیقه اجازه دهید کولا خنک شود و سپس در صورت لزوم آب مقطر اضافه کنید تا حجم مایع به سطح اصلی و مشخص شده خود بازگردد.یک پیپت 10 میلی لیتری را با نمونه کولا خود بشویید و در نهایت دو نمونه 10 میلی لیتری کولا (20.00 میلی لیتر = حجم نمونه کل) بکشید و در یک بشر 100 میلی لیتری تمیز و خشک قرار دهید.

PH اولیه کولا را اندازه گیری و ثبت کنید. لیوان را روی یک صفحه همزن مغناطیسی قرار دهید، در صورت لزوم روی همزن مغناطیسی و 10 میلی لیتر آب اضافی به کولا اضافه کنید تا مطمئن شوید که محلول کافی برای غوطه ور شدن نوار همزن وجود دارد. دمای محلول کولا رقیق شده را اندازه گیری و ثبت کنید.پی اچ متر را با گیره محکم کرده و درون محلول کولا قرار دهید. همزن مغناطیسی را روشن کنید و PH را بررسی کنید. اکنون آماده انجام تیتراسیون هستید. نیم میلی لیتر سدیم هیدروکسید ۰/۱ مولار را به محلول اضافه کرده و pH را یادداشت کنید. این کار را تا زمانیکه به نقطه هم ارزی برسید ادامه دهید. سپس با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده، مقدار غلظت اسید فسفریک را محاسبه کنید.

جمع بندی

در این مقاله نگاهی بر نقس اسید فسفریک در نوشابه و مزایا و معایب آن داشتیم. همانطور که گفته شد این ترکیب به عنوان طعم دهنده و نگهدارنده در نوشابه استفاده می شود و در صورتی که به اندازه معقول و کم از نوشابه استفاده شود برای سلامتی مشکلی ایجاد نمی کند. اما مصرف طولانی مدت آن می تواند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کند.